فصل اول
معنا: باشنیدن یک لفظ به ذهن انسان خطور می کند. مثال: هرگاه هم فوت و هم تاریخ فوت مفقودالاثر مسلم شود اموال او بین وراث موجود حین الفوت تقسیم می شود .لفظغایب مفقودالاثر»را وقتی می شنویم یعنی کسی که از غیبت او مدت بالنسبه مدیدی گذشته و از او خبری نباشد.(معنای لفظ غایب مفقودالاثر» وضع در لغت:به معنای قراردادن است. وضع در اصطلاح : یعنی قرار دادن لفظی برای معنایی/ اختصاص دادن یک لفظ برای یک معنا واضع : کسی که لفظی را برای معنایی قرار می دهد.مثال:پیامبر(ص)لفظ حج را برای معنایش(یعنی عبادت خاص)قرارداده است لذا پیامبرواضع» این لفظ است. ارکان وضع : 1-واضع(در مثال بالا: پیامبر)2-لفظ(درمثال فوق لفظ حج) 3-معنا: آن چیزی که با شنیدن لفظ حج به ذهن می رسد(عبادت خاص).
اقسام وضع: 1-تعیینی 2-تعیّنی
وضع تعیینی : هرگاه واضع ،شخص مشخص و معینی باشد و لفظی را برای معنایی قرار دهد . مثال: استفاده از منابع حاصل از زکات در قلمرو نظام تامین اجتماعی با مجوز مراجع تقلید. در لفظ زکات ،واضع لفظ زکات شخص مشخص و معینی(یعنی پیامبر) است . وضع این لفظ ،وضع تعیینی است .
وضع تعیًنی(یا وضع تخصصی):هرگاه واضع شخص معینی نباشد بلکه لفظی که دارای معنای خاص است در گذر زمان و به تدریج به قدری توسط مردم در معنای دیگری استعمال شود یعنی باشنیدن آن لفظ معنای جدید آن لفظ به ذهن برسد نه معنای قبلی اش.
مثال:همه افراد ملت بطور یکسان در حمایت قانون قرار دارند.لفظ قانون در قدیم به معنای خط کش بوده ولی مردم این لفظ را در گذر زمان به قدری در معنای مقررات استعمال کردند که الان معنای جدیدش (یعنی مقررات)به ذهن می رسد نه معنای خط کش به معنای قدیم . در این مثال واضع شخص مشخص و معینی نیست.
مهم ترین تفاوت وضع تعیینی و تعینی در واضع آن است.(در تعیینی واضع مشخص و معین است اما در تعینی واضع مشخص و معین نیست)
اقسام وضع تعیینی: 1-وضع تعیینی صریح 2-وضع تعیینی ضمنی
1-وضع تعیینی صریح:(حالتی که واضع مشخص هنگام وضع کردن یک لفظ برای یک معنا معنای آن لفظ را صریحابیان می کند. (مثل لفظ علم قاضی) 2-وضع تعیینی ضمنی :(حالتی که واضع مشخص هنگام وضع لفظ معنای آنرا صریحا بیان نمی کند.(مثال لفظ معاونت در جرم)
تعریف دلالت : یعنی منتقل شدن ذهن از لفظ به سمت معنا. دردلالت» به لفظ دال»گفته می شود و به معنا مدلول» می گویند
حالات دلالت لفظ بر معنا: 1-نص2-ظاهر3-مووّل4-مُجمَل
1-نص: لفظی است که فقط بر یک معنا دلالت دارد. مثال : حکوت ایران جمهوری است در انقلاب مردم به رهبری آیت الله خمینی رای مثبت دادند. لفظآیت الله خمینی» نص است .زیرا لفظی است که فقط بر یک معنا دلالت دارد.
2-ظاهر : اگر لفظی بر دو یا چند معنا دلالت داشته باشد دو یا چند معنی به ذهن می رسد به آن معنایی که احتمالش بیشتراز معانی دیگر است ظاهر» گفته می شود. مثال: رییس جمهور باید از رجال مذهبی و ی انتخاب گردد .لفظ رجال» هم به معنای مردان و هم به معنای شخصیت های ی و عالی رتبه است.احتمال بیشتر و قوی تر یعنی مردان» معنای ظاهر است.
3- مووّل : اگر لفظی بر دو یا چند معنا دلالت دارد بطوریکه احتمال یکی از این معانی کمتر از معانی دیگر باشد به آن معنایی که احتمالش کمتر است موول گفته می شود.مثال: لفظ رجال» هم به معنای مردان و هم به معنای شخصیت های ی و عالی رتبه است.احتمال کمتر و ضعیف تر لفظ رجال یعنی افراد بزرگ و عالی رتبه » که به آن موول گفته می شود.
4- مُجمل: لفظی است که بر دو یا چند معنا دلالت دارد بطوریکه هیچ کدام از معانی بر دیگری برتری ندارد و احتمال همه آن معانی با هم برابر است. مثال(لفظحاکم»در ماده28ق.م.معنای اول که به ذهن می رسد : قاضی دادگاه شهرستان است و معنای دوم : دادستان شهرستان می گوییم لفظ حاکم مجمل است.
محکم : به نص و ظاهر محکم گفته می شود. متشابه : به مجمل و موول ،متشابه گفته می شود
اقسام لفظ: 1- مترادف2-متباین3-مشترک معنوی4-مختص5-مشترک معنوی
1-مترادف :به چند لفظ که یک معنا دارد مترادف گویند. مثال : لفظ حفاظت و نگه داری /لفظ تحقیر و استخفاف /لفظ آلات و ادوات /که بر یک معنا دلالت دارند.
2-متباین: اگر الفاظ متعدد هرکدام دارای معانی جداگانه ای باشند و بین آنها هیچ وجه اشتراکی وجودنداشته باشد به آن الفاظ متباین گفته می شود.مثال: کافر از مسلم ارث نمی برد . لفظ کافر و مسلم متباین هستند.
3-مشترک لفظی(لفظ مشترک) : یک لفظ که چند معنا دارد را مشترک لفظی گویند . مثال : لفظحقوق» به معنای حق و حقوق/به معنای دستمزد /به معنای رشته حقوق
4-مشترک معنوی : لفظی که یک معنا داشته باشد و آن مصادیق گوناگون داشته باشد. مانند لفظ بیع . معنای بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم و از جمله مصادیق گوناگون آن : بیع نقد بیع نسیه.
4- مختص : یک لفظ یک معنا داشته باشد . هر کس به پیامبر اعظم(ص) دشنام دهد به اعدام محکوم می شود. لفظ پیامبر اعظم(ص) در این ماده مختص است.
لفظ کلی : لفظی است که بر افراد متعددی دلالت دارد . مثال : طفل باید مطیع ابوین خود باشد. (لفظطفل» کلی است)
لفظ جزیی: لفظی است که فقط بر یک فرد دلالت دارد.مثال : حضرت امام خمینی از طرف مردم به رهبری شناخته شد. لفظ امام خمینی جزیی است.
حقیقت :اگر لفظ را در همان معنایی که واضع آن لفظ برایش وضع کرده بکار ببریم به آن حقیقت»گفته می شود.مثال : محکمه به معنایمکانی که قاضی در آن حکم صادر می کند» .هرگاه محکمه در این معنا بکار رود می گوییم در معنای حقیقی خود بکار رفته و این حقیقت است.
مجاز: اگر لفظ را در معنایی بجز آن معنایی که واضع برایش وضع کرده بکارببریم به آن لفظمجاز»گفته می شود. در ماده975ق.م. محکمه در معنایقاضی»غیر از معنای اصلی خود بکار رفته پس مجاز است.
مهم ترین رابطه و علاقه های بین معنای حقیقی و مجازی
1-علاقه محلیه 2-علاقه آلیه 3-علاقه کل و جز 4-علاقه مشارفت 5-علاقه ماکان
1-علاقه محلیه : هرگاه علاقه و رابطه ای بین معنای مجازی و معنای حقیقی باشد و عرف و ذوق سلیم آنرا بپسندد آنرا علاقه محلیه می گویند. مانندلفظ محکمه یعنی مکانی که قاضی در آن حکم صادر می کند .این لفظ در معنای مجازی قاضی هم بکار رفته است. رابطه بین این دو لفظ محل و مکانی است که قاضی در آن حکم صادر می کند.
2-علاقه آلیه : رابطه ای است بین معنای حقیقی و معنای مجازی به واسطه علاقه آلیه . مثل لفظ ید»معنای حقیقیید» یعنی دست : عضوی از بدن . گاهی لفظید»را در معنای مجازیتصرف»بکار می برند.رابطه بین معنای حقیقی و مجازی این است که لفظید»آلت و ابزار تصرف کردن است که به آن علاقه آلیه می گویند
3-علاقه کل و جزء: یکی از مجازات های حد محاربه قطعپای چپ»می باشد.معنای حقیقی لفظپا»یعنیتمام پا»اما مقنن کل لفظ پا را ذکر کرد ومراد او جزیی از تمام پا یعنی آن قسمت از پا از سرپنجه ها تا پایین برآمدگی کف پا است. به این نوع رابطه علاقه کل و جزء می گویند.
4-علاقه مشارفت:لفظ حقیقیوزیر» یعنی کسی که الان وزیر است. لفظ وزرا» که در اصل133ق.اساسی بکار رفته یعنی کسی که در شُرُف وزیر شدن است. به این نوع رابطه علاقه مشارفت گفته می شود.
5-علاقه ماکان: یعنی فردی یا چیزی که قبلاَ صفتی را داشته ولی اکنون آن صفت را ندارد همان صفت قبلی را که اکنون ندارد برایش بکار ببریم.مثال: لفظ حقیقیمستاجر یعنیفردی که الان مستاجر است» امادر ماده 494ق.م. لفظ»مستاجر در معنایفردی که قبلاَ مستاجر بود و الان مستاجر نیست»بکار رفته است.به این نوع رابطه علاقه ماکان گفته می شود.
شرایط صحت استعمال مجازی : برای اینکه بتوانیم لفظی را در معنای مجازی بکارببریم دو شرط لازم است: 1-وجود علاقه بین معنای حقیقی و معنای مجازی شرط 2- وجود قرینه صارفه.
صرف به معنای بازگرداندن و منصرف کردن است.
قرینه صارفه: علامت و نشانه ای است که ذهن را از رفتن به سمت معنای حقیقی منصرف کرده و آنرا به سمت معنای مجازی می برد.مثال : وزرا توسط رییس جمهور تعیین و برای گرفتن رای اعتماد به مجلس معرفی می شوند»عبارتبرای گرفتن رای اعتماد به مجلس معرفی می شوند» علامتی است که نشان می دهد منظور مقنن از لفظوزیر»شخصی است بعداً وزیر می شود(معنای مجازی) نه شخصی که الان زیر است(معنای حقیقی). با وجود این قرینه در واقع ذهن از معنای حقیقی صرف نظر کرده به معنای مجازی رجوع می کند.به این نوع رابطه علاقه صارفه گفته می شود.
استعمال حقیقی : اگر لفظ در معنایی که واضع برایش قرارداده بکار برود به آن استعمال حقیقی گویند.
استعمال مجازی : اگر لفظ در معنایی غیر از آن معنایی که واضع برایش قرارداده بکار برود بطوریکه بین این دو معنا علاقه و رابطه ای وجود داشته باشد .
استعمال غلط : اگر لفظ در معنایی غیر از آن معنایی که واضع برایش قرارداده بکار برود بطوریکه بین این دو معنا علاقه و رابطه ای وجود نداشته باشد به آن استعمال غلط گویند.
علائم حقیقت : 1-تصریح واضع2-تبادر3-عدم صحت سلب4-اطّراد
علائم مجاز : 1-تصریح واضع2-عدم تبادر3-صحت سلب4-عدم اِطّراد
تصریح واضع : اگر لفظی چند معنا داشته باشد و واضع آن لفظ تصریح کند که کدام یک از این معانی معنای حقیقی و کدام یک معنای مجازی است به این حالتتصریح واضع»گفته می شود.مانند لفظمحکمه» در اصل21ق.اساسی که در معنای حقیقی بکار رفته و لفظ محکمه»در ماده975ق.م. که در معنای مجازی بکار رفته است.
تبادر : به اولین معنایی که از لفظ به ذهن خطور می کند تبادر گفته می شود.(معنای حقیقی).به عنوان مثال وقتی لفظ محمکه را می شنویم اولین معنایی که از این لفظ به ذهن خطور می کند مکانی است که قاضی در آن حکم صادر می کند».
تبادر =معنای حقیقی مثال : محکمه یعنی مکانی است که قاضی در آن حکم صادر می کند
عدم تبادر: یعنی خطور ذهن به معنای مجازی لفظ» مثال : محکمه دارای معنای حقیقی و مجازی است . به معنای دیگر لفظ محکمه» یعنی قاضی که معنای مجازی لفظ محکمه است عدم تبادر گفته می شود.
عدم تبادر =معنای مجازی مثال : محکمه یعنی قاضی
اطراد : کثرت استعمال –علامت حقیقت – مثال : محکمه یعنی مکانی است که قاضی در آن حکم صادر می کند
عدم اطراد : قلت استعمال – علامت مجاز – مثال : محکمه یعنی قاضی
عدم صحت سلب : علامت حقیقت - مثال : محکمه یعنی مکانی است که قاضی در آن حکم صادر می کند
صحت سلب : علامت مجاز - مثال : محکمه یعنی قاضی
اقسام قرینه : 1- قرینه صارفه : علامت و نشانه ای که ذهن را از معنای حقیقی به معنای مجازی می برد.
2- قرینه معینه : قرینه و نشانه ای که لفظ مشترک دارد تا معنایی را که مورد نظر متکلم است معین کند.
مثال : دولت ایران موظف است نسبت به فراد غیر مسلمان با اخلاق حسنه رفتار کند و حقوق انسانی آنان را رعایت کند .
حقوق به معنای دستمزد : قرینه معینه است حقوق به معنای رشته تحصیلی : قرینه صارفه است.
قرینه لفظیه(مقالیه) : اگر قرینه به صورت لفظ بیان شده باشد به آن قرینه لفظیه گویند.
قرینه غیر لفظیه(حالیه-مقامیه): اگر قرینه به صورت لفظ بیان نشده باشد به آن قرینه غیر لفظیه گویند.
مثال: نفقه پدر و مادر بر فرزند واجب است. (یعنی همیشه باید فرزند پول بدهد)
حقیقت : 1-عرفی(الف-حقیقت عرفی عام مانند: مانند بکار بردن لفظ جانور برای حیوان ب-حقیقت عرفی خاص مانند : مانند بکاربردن برگه اجرائیه در معنای ورقه ای رسمی که.) ) 2-لغوی مانند : بکاربردن لفظ مجنون به معنای شخص دیوانه
مجاز: 1-عرفی(الف-مجاز عرفی عام مانند : مانند لفظ پا در معنای قسمتی از پا ب-مجاز عرفی خاص مانند : بکاربردن لفظ عدم نفوذ به معنای غیرنافذ بودن ) 2-لغوی مانند: مانند بکار بردن لفظ مجنون به معنای عاشق»
حقیقت شرعی : الفاظی که در زمان پیامبر معنایشان تغییر کرده و معنای جدید ی گرفته اند به این الفاظ حقیقت شرعی گفته می شود.
حقیقت متشرعه : الفاظی که در زمان بعد از پیامبر معنایشان تغییر کرده و معنای جدیدی گرفته اند به این الفاظ حقیقت متشرعه گفته می شود.
مثال: الفاظی مانند (صوم،صلاه،حج،زکات و. )قبل از اسلام به معنای (خودداری ،دعا ،قصد کردن ،رشد و نمو .)بودند و بعد از اسلام همین الفاظ با معنای (روزه ،نماز،عبادت خاص،اخراج بخشی از مال با شرایط مقرر.) بکار برده شدند.اگر بگوییم این الفاظ در زمان پیامبر(ص)تغییر کرده و این معنای جدید را گرفته اند به این الفاظ حقیقت شرعی گفته می شود. اگر بگوییم این الفاظ بعد از پیامبر(ص)تغییر کرده و این معنای جدید را گرفته اند به این الفاظ حقیقت متشرعه گفته می شود.
مهم ترین اصول لفظی عبارتند از: 1-اصاله الحقیقه2-اصاله العموم3-اصاله الاطلاق4-اصالت عدم التقدیر5-اصالت عدم نقل 6-اصالت عدم اشتراک 7-اصالت الظهور
اصاله الحقیقه: در شک بین معنای حقیقی و معنای مجازی ،معنای حقیقی را انتخاب می کنیم. مثال : در بین راه شیری را دیدم.منظور از شیر ،شیر درنده /مثال: در بین راه کوهی را دیدم. منظور خود کوه است.
اصاله العموم:در شک بین عام و خاص ، اصل بر عام بودن است. مثال : دادخواهی حق مسلم هر شخص است.منظور از هر شخص : همه اشخاص
اصاله الاطلاق: در شک بین مطلق و مقید بودن ، اصل بر مطلق بودن است. مثال: لفظ نیروی انتظامی یعنی تمام مامورین نیروی انتظامی
اصاله عدم تقدیر :در نیت گرفتن لفظی که حذف شده»: اگر شک کنیم لفظی حذف شده یا نه اصل این است که چیزی حذف نشده است.مثال :منظور مقنن در اموالی که مالکش معلوم نیست با اذن حاکم به مصرف فقرا می رسد».فقرا ست یا فقرای محل . طبق اصل اصاله عدم تقدیر می گوییم هیچ کلمه ای از این عبارت حذف نشده است و منظور مقنن فقرا می باشد.
اصاله عدم نقل : اگر شک کنیم لفظ از معنای سابق خود به معنای جدید منتقل شده یا نه اصل بر عدم انتقال است. مانند لفظ حرز .
اصاله عدم اشتراک : اگر شک کنیم که لفظی که دو معنا دارد آیا مشترک لفظی است(یعنی هر دو معنای آن حقیقی است)یا لفظی است که یکی از معانی آن حقیقی و معنای دیگرش مجازی است؟براساس اصل عدم اشتراک می گوییم این لفظ مشترک لفظی(یعنی یک لفظ با چند معنای حقیقی)نیست بلکه از آن معانی یکی معنای حقیقی و یکی معنای مجازی است. مانند لفظ محکمه : به معنای مکانی که قاضی در آن حکم صادرمی کند/به معنای قاضی
اصاله الظهور: اگر لفظی دارای معنای ظاهر و موول است اصل معنای ظاهر است یعنی اولین معنایی که به ذهن می رسد.مانند لفظ رجال
مبنای تمام اصول لفظی اصاله الظهور » است: می توانیم اصاله الظهور را به جای هریک از اصول لفظی بکار برد.
مهم ترین دلیل حجیت(یعنی قابل استنادبودن) اصول لفظی بنا و روش عقلا»است: هرگاه با لفظی مواجه شوند که آن لفظ دو معنا داشته باشد(معنای ظاهر و معنای موول)طبق اصل اصاله الظهور می گویند منظور از آن لفظ معنای ظاهر آن است.و اگر لفظی دو معنا داشته باشد(معنای عام و معنای خاص)طبق اصل اصاله العموم می گویند منظور از آن لفظ معنای عام آن است. اگر لفظی دو معنا داشته باشد(معنای حقیقی و معنای مجازی)طبق اصل اصاله الحقیقه می گویند منظور از آن لفظ معنای حقیقی آن است.
صحیح: عبارت است از عبادت و معامله ای که تام الاجزا و تام الشرایط باشد »(یعنی تمام اجزاوتمام شرایطش را داشته باشد).مثل عقد نکاح.
معنی فاسد : یعنی(غیرتام الاجرا و تام الشرایط است)به عبادت و یا معامله ای که یکی یا برخی از اجزا و شرایطش را نداشته باشد فاسد گفته می شود.مانند عقد بیع اعم : به عبادت و معامله گفته می شود که هم صحیح باشد و هم فاسد مانند عقدوکالت(وکالتی که تمام اجزایش را دارد عقد وکالتی که یکی یا برخی از شرایطش را ندارد).
مشتق یعنی : صفت یا حالتی که قابل زوال است .
تعریف مشتق : لفظی است که بر شخص یا چیزی حمل می گردد و از صفتی یا حالتی از آن حکایت می کند به گونه ای که آن صفت یا حالت قابل زوال باشد.مانند لفظ زوج/زوجه/قاضی/مجنون . علی قاضی است.
حالات استعمال لفظ مشتق : 1-مشتق برای زمان حال(حقیقت است) 2- مشتق برای زمان آینده(مجاز است) 3- مشتق برای زمان گذشته(مجاز است)
فصل دوم
روش های امر کردن :
1-امرکردن با استفاده از ماده امر: ان الله یَامُرُ بالعدل و الاحسان
2-امر کردن با استفاده از صیغه امر : : اِفعِل / وَاَقیمواالصلاه
3-امر کردن با استفاده از جملات خبری: جملاتی که قابل تصدیق و تکذیب هستند.مثال : علی درس می خواند.
4-امر کردن با استفاده از عبارت امری در زبان فارسی : باید لازم /پسرم نان می خرد یعنی پسرم باید نان بخرد.
ارکان امر : 1-آمر(امر کننده) 2-مامور(امر شونده) 3-مامور به(مورد امر)
اقسام طلب : 1- امر : اگر مافوق از مادون انجام کاری را طلب کند (رئیس نسبت به کارمند)
2-استدعا: اگر مادون از مافوق انجام کاری را طلب کند (کارمند نسبت به رئیس)
3-خواهش: اگر مساوی از مساوی انجام کاری را طلب کند (کارمند نسبت به کارمند)
دلالت روش های امر : الف- مره و تکرار ب- فور و تراخی
مره : به معنای یکبار تکرار : در لغت به معنای دائماً
آیا روش های امر کردن بر مره دلالت دارند یا بر تکرار ؟ جواب: روش های امر کردن بر مره نه بر تکرار دلالت دارند.
اگر قرینه ای نیافتیم که نشان دهد منظور مقنن یک بار(مره) است یا دائماَ(تکرار) می گوییم مره (یک مرتبه) است.
فور و تراخی : آیا امر دلالت بر فور می کند یا بر تراخی ؟ اگر نشانه ای مبنی بر فور یا تراخی نیافتیم می توانیم آنرا با تاخیر انجام دهیم .
امر بعد از
منع : اگر امر مامور را از کاری منع کند سپس او را به همان کار امر نماید به این
حالت امر بعد از منع گویند .مثال: حجاج را از صید کردن در حال احرام منع کرده
است.
امر
بعد از امر : یعنی دلالت بر تاکید دارد. مثال : اگر پدر به فرزند خود بگوید نان
بخر و دوباره تاکید کند فرزند نباید دوبار نان بخرد.
آیا امر دلالت بر وجوب می کند؟ یعنی اگر پروردگار یا قانون دستوری به ما
داد حتماَ باید انجام دهیم اگر انجام ندهیم مجازات در پی دارد.به عقل حکم می کند
حتماَ واجب است در صورت ترک واجب مجازات است.
امر
:
امر
ابتدایی : بر وجوب دلالت دارد (امری که بعد ار امر یا نهی آمده باشد)
امر بعد
از نهی : بر مباح بودن دلالت دارد (امری که بعد از نهی آمده باشد)
امر بعد از امر : برای تاکید است.(امری که بعد از امر آمده باشد)
آیا امر کردن به مامور با آگاهی از فقدان مامور به جایز است
؟ خیر . دلیل جایز
نبودن این نوع امر این است که این امر تکلیف بما لا یطاق است یعنی این نوع امر
تکلیفی است که فرد طاقت و توان انجام آنرا ندارد.
امر :
امر
حقیقی : امری است که آمر واقعاَ انجام آنرا از مامور می خواهد . مانند امر به نماز و حج
امر امتحانی (صوری): اگر عملی
باشد و مامور توانایی انجام آنرا نداشته باشد آمر هم بداند که مامور توانایی انجام
آن عمل را ندارد آمر می تواند مامور را به صورت امتحانی و صوری به این عمل امر کند
مانند فرمان قربانی کردن حضرت اسماعیل توسط حضرت ابراهیم. حکم شرعی : توانایی است که خداوند جهت سعادت انسان و
ایجاد نظم در جامعه وضع نموده است.
اقسام حکم شرعی :
1-حکم تکلیفی : حکمی که با اعمال
مکلفین ارتباط مستقیم و بی واسطه دارد.((واجب(مثل نمازخواندن)/حرام(مثل شراب خوردن)/مستحب(نماز نافله) / مکروه ( مثل غذا خوردن در حال سیری)/مباح(مثل راه رفتن))
2-حکم
وضعی : حکمی است که با اعمال مکلفین ارتباط غیر مستقیم و با واسطه دارد.
(زوجیت/ضمانت/وکالت/حضانت)
تفاوت حکم تکلیفی
و حکم وضعی : حکم تکلیفی با عمل
مکلف رابطه مستقیم دارد (محدود به 5مورد است) حکم وضعی : با عمل مکلف رابطه غیر
مستقیم دارد (تعداد معینی ندارد و کلیه احکام تکلیفی بجز احکام پنجگانه حکم وضعی
دارند.)
از
هر حکم وضعی یک یا چند حکم تکلیفی صادر می شود.
حکم : 1-واقعی 2-ظاهری
حکم واقعی : حکمی است که مجتهد برای عملی از قرآن و سنت و. بدست می آورد.
مانند ارث/وضو
حکم ظاهری : حکمی است که مجتهد برای عملی از قرآن و سنت و. ب
درباره این سایت